Czy Unia Europejska powinna przekształcić się w federację lub państwo federalne? Warto odpowiedzieć sobie na to pytanie patrząc na jej codzienne funkcjonowanie.
Unia Europejska może przekształcić się w byt zbliżony do Państwa Federalnego nie w wyniku nowego traktatu lub strategicznej decyzji a przy okazji. Dojście do takiego stanu może być efektem jej codziennej działalności, każdej najdrobniejszej uchwały lub rozporządzenia. RODO, zakaz geoblokowania, projekty obronne są jak drobne ziarnka piasku wypełniające federalną wizję. Unia jako federacja państw powstaje powoli, lecz zauważona jako taka może zostać dopiero gdy nią będzie, bo powstaje w wyniku powolnego tworzenia struktury a nie rewolucji lub wielkiego planu politycznego.
Brexit i kryzys praworządności w Polsce są zjawiskami wyraźnie dostrzegalnymi bo są anomaliami, które pojawiły się niespodziewanie i nie wiadomo jak im przeciwdziałać. Jednak dzieją się na peryferiach i jako koncepcje polityczne mogą przegrać z pozytywistycznym projektem Europejskim, bo dla Brytyjczyków i Polaków mogą okazać się nieatrakcyjne.
Rozwijająca się Unia Europejska może przyciągać państwa z zewnątrz. Ukrainę, Norwegię, Islandię, Mołdawię, Szwajcarię, kraje bałkańskie a nawet Rosję i Turcję. Kraje te mogą w przyszłości stosować u siebie udane rozwiązania z UE a nawet korzystać z jej waluty w wypadku gdy ich własny system walutowy okaże się niewydolny.
Dziś główną organizacją integrującą Europę jest Unia Europejska. Nie można jednak zapominać o OBWE i Radzie Europy, której organami są m.in. Komisja Wenecka i Trybunał w Strasbourgu. W przyszłości organizacje te mogą ściślej współpracować a nawet łączyć się. Zjednoczona Europa ma przyszłość bo ma solidne instytucjonalne fundamenty.